Actieve solidariteit (e-Book)

UvA/ Oratie Sociologie van 24 september 2009Gedurende de laatste decennia is de Nederlandse verzorgingsstaat van karakter veranderd. Enigszins chargerend zou je kunnen zeggen dat de verzorgingsstaat uit de jaren zeventig en tachtig een grote mate van passieve, financiële solidariteit vroeg van gemiddelde werkende burgers. Deze burgers betaalden voor verzorgingshuizen, verpleeghuizen, psychiatrische instellingen en sociale werkplaatsen. Kwetsbare medeburgers - psychiatrische patiënten, verstandelijk gehandicapten, dementerende bejaarden - werden opgevangen in instituties, door professionals die daarvoor een salaris kregen. Het grote voordeel van dit systeem van passieve solidariteit was dat de lasten ervan eerlijk werden verdeeld over alle belasting- en premiebetalers. Sinds begin jaren negentig is sprake van een ander beleid. Kwetsbare burgers moeten sindsdien zoveel mogelijk wonen in gewone buurten en werken in gewone bedrijven. Kwetsbare kinderen vallen onder een Weer Samen Naar School regeling. Ouderen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Margo Trappenburg bekijkt in haar oratie wat de effecten van het nieuwe beleid zijn voor de kwetsbare groepen in kwestie en wat het betekent voor gemiddelde werkende burgers. Zij concludeert dat actieve solidariteit vooral gevraagd wordt van bepaalde groepen burgers, die onder het systeem van passieve solidariteit niet als de zwaarste schouders' werden aangemerkt. Door de manier waarop het systeem van actieve solidariteit wordt vormgegeven (een moreel appèl aan burgers) zet het bovendien een premie op een asociale opstelling. Passieve solidariteit kon op simpele wijze worden opgelegd aan botte, egocentrische burgers of bazen. Actieve solidariteit lijkt daarentegen vooral te worden verleend door sympathieke, sociaal voelende medeburgers. Trappenburg pleit ervoor om de discussie over Weer Samen Naar School, vermaatschappelijking, extramuralisering en dergelijke in minder politiek correcte termen te voeren, zodat deze schaduwzijden boven tafel komen en kunnen worden geadresseerd.