Handorakel en kunst van de voorzichtigheid

De Spaanse jezuïet Baltasar Gracián publiceerde in 1647 een machiavellistische handleiding voor de omgang met mensen. Deze cynische, achristelijke, alleen voor de intellectuele elite bestemde verzameling praktische leefregels beïnvloedde in de loop der eeuwen enkele van de meest vooraanstaande West-Europese schrijvers: La Rochfoucauld, Voltaire, Stendhal, Nietzsche en Schopenhauer (die een in 1862 verschenen Duitse vertaling van het Handorakel maakte). Maarten Steenmeijer in Vrij Nederland: 'Handorakel is een boek waarvan je geen letter ongelezen wilt laten en dat het verlangen oproept er nog vaak in terug te bladeren.' De Spanjaard Galacián y Morales (1601-1658) werd opgevoed door de jezuïeten en trad in 1619 zelf in de orde, onder de minder joodse naam Gracián. Hij schreef een roman en vele essays waarin hij op typisch jezuïtische wijze de doelstellingen macht en zielenheil met elkaar verzoent.